Door de coronacrisis blijkt weer: een goed thuis is onmisbaar. En toch kampt ons land als gevolg van politieke keuzes met een wooncrisis. Huurprijzen zijn onbetaalbaar, een huis kopen is voor starters en mensen met een gemiddeld inkomen bijna onmogelijk.
Wonen is een grondrecht. Huizen zijn bedoeld om in te wonen, niet om winst mee te maken. We bevinden ons in de grootste woningcrisis sinds de Tweede Wereldoorlog. Er is een groot gebrek aan goede en betaalbare woningen, de huizenprijzen blijven stijgen en de wachtlijsten voor een sociale huurwoning zijn veel te lang. De stress bij huizenzoekers stijgt, en het aantal daklozen is in de afgelopen 10 jaar verdubbeld.
Hoe het zover heeft kunnen komen? Dat leggen we je uit in deze video ?
We zijn een steeds groter deel van ons inkomen kwijt aan wonen, dat is te zien in deze grafiek:
De groene lijn is de ontwikkeling van de lonen. En die grillige lijn daarboven is de gemiddelde prijs van een huis. De huizenprijzen zijn sinds 1995 twee keer zo hard gestegen als het modale inkomen. Tegelijkertijd zijn de huren alleen al de afgelopen 10 jaar met 35 procent gestegen... Het aantal daklozen is de afgelopen tien jaar verdubbeld.
Hoe komt het dat wonen in Nederland zo duur is? Daarvoor gaan we even terug in de tijd.
In artikel 22 van de grondwet staat dat wonen een grondrecht is en dat “bevorderen van voldoende woongelegenheid een voorwerp van zorg der overheid” is. Wonen is dus een taak van de overheid.
Het voelt misschien niet voor iedereen zo, maar: iedere inwoner heeft recht op een dak boven z'n hoofd. En om daarvoor te zorgen werd in 1901 de woningwet ingevoerd.
De woningwet regelde de bouw van woningen speciaal voor arbeiders en de middenklasse: leraren, verplegers, agenten. De sociale woningbouw. Woningcorporaties werden in het leven geroepen. Die kregen geld van de overheid, met als taak woningen te bouwen. In no time werden zo honderdduizenden huizen neergezet. Niet alleen waren deze van goede kwaliteit, ze waren vaak ook hartstikke mooi én betaalbaar.
Vanaf eind jaren ‘80 is het de trend om zoveel mogelijk zaken te privatiseren. Veel overheidstaken worden naar de markt gebracht. Ook woningcorporaties moeten gaan werken als een commercieel bedrijf, als een projectontwikkelaar. Het idee was dat ze het geld dat ze hiermee verdienen investeren in het onderhouden van de woningen, de leefbaarheid van de wijken en de bouw van nieuwe huizen.
Veel woningcorporaties gebruikten de winst voor zelfverrijking en beleggingsavonturen. Woningcorporaties huurden skyboxen bij profvoetbalclubs. Bestuurders reden rond in een Maserati. Dat leidde uiteindelijk tot een parlementaire enquête, waaruit bleek hoe waanzinnig sommige corporaties met hun geld waren omgegaan. Kortom, de corporaties de markt op sturen met het idee dat ze winsten in onderhoud en nieuwe woningen zouden stoppen pakte net even iets anders uit dan gehoopt. De taken van de corporaties worden weer beperkt en het toezicht aangescherpt.
Het is inmiddels 2010. Nederland krijgt na 4 kabinetten Balkenende een nieuwe premier: Mark Rutte. De overheid moet wat de VVD betreft altijd kleiner en de markt is heilig. Het ministerie van volkshuisvesting wordt dan ook volledig opgedoekt. Het is vanaf nu alle ballen op de markt.
En de man die dat allemaal mocht gaan organiseren: Stef Blok.
“Ik ben de eerste VVD-er die een heel ministerie heeft doen verdwijnen!” Jubelde Blok daarover in de krant.
Vraag en aanbod moeten vanaf nu de prijs van woningen gaan bepalen.
Sociale woningbouw is na een wetswijziging alleen nog beschikbaar voor de allerlaagste inkomens. Woningbouwcorporaties mochten niet meer verhuren aan middeninkomens, zoals leraren, zorgverleners of agenten. Meer dan 100.000 sociale huurwoningen werden verkocht.
Ook voerde Blok een belasting in voor sociale huurwoningen. Corporaties gingen voortaan een verhuurdersbelasting betalen. Opbrengsten voor de staat: bijna 2 miljard euro per jaar. Een belasting die – opmerkelijk genoeg - huisjesmelkers en beleggers niet hoeven te betalen.
De schade voor de maatschappij is groot: de corporaties konden minder betaalbare huizen bouwen, en er was minder geld voor onderhoud en verduurzaming van huizen. Huren van sociale woningen werden jaar na jaar fors verhoogd, de wachtlijsten namen toe. Zo wordt duidelijk: de kabinetten-Rutte vinden betaalbaar en eerlijk wonen geen taak van de overheid. Terwijl het toch echt in de grondwet staat.
De boodschap van de VVD: als je niet in aanmerking komt voor een sociale huurwoning, bijvoorbeeld omdat je teveel verdient, dan koop je toch gewoon een woning? Of anders ga je maar particulier huren op de vrije markt!
De afgelopen jaren zijn steeds meer woningen opgekocht door beleggers. Ook dat heeft te maken met Stef Blok.
In 2015 richtte hij de Engelstalige site “dutch housing.nl” op. Die site moest buitenlandse investeerders naar onze huizenmarkt te lokken. Blok maakt reizen naar HongKong en Tokio om onze grond aan te prijzen bij vastgoedbazen, en hij probeerde daar zelfs onze schaarse sociale huurwoningen te verkopen aan buitenlandse investeerders.
Die investeerders volgden het business model van de controversiële Amerikaanse beleggingsmaatschappij Blackstone. Dit investeringsfonds kocht de afgelopen jaren voor maar liefst 200 miljoen euro huizen op in Rotterdam en Amsterdam. Hun business model is super simpel: buy it, fix it, sell it. En dat dan met een dikke winst natuurlijk.
Studenten, starters en mensen met een middeninkomen zijn de dupe. Een ander gevolg van het feit dat beleggers zich op de woonmarkt hebben gestort is dat er al jaren vooral dúre woningen worden gebouwd. En opnieuw zijn de starters en mensen met een gemiddeld inkomen de klos.
Dan gaan die mensen toch lekker huren in de vrije sector, zou diezelfde Blok misschien zeggen. Fout. Ook hiermee zijn ze niet bepaald geholpen.
De huizen, voor de hoofdprijs opgekocht door beleggers, verhuren diezelfde beleggers natuurlijk ook weer voor de hoofdprijs. Het is ze niet om de middeninkomens te doen. Liever verhuren ze huizen in de Nederlandse binnensteden aan expats waarvan de werkgever bereid is 2000 euro per maand te betalen. Of wat dacht je van al die investeerders die massaal woningen opkochten om via airbnb te verhuren.
En dan was er nog een ander handigheidje van Stef Blok: hij verruimde de mogelijkheden voor flexibele huur.
Vroeger kreeg een huurder een contract voor onbepaalde tijd en dit kon dus niet zomaar worden opgezegd. Logisch, want huren is een grondrecht.
Maar Blok veranderde de spelregels en er kwamen veel meer flexhuurders: oftewel, mensen met een huurcontract van een jaar die ieder jaar maar moeten afwachten of ze een nieuw contract kunnen krijgen.
Je snapt dat je dan als huurder wel twee keer nadenkt voordat je actie onderneemt vanwege te hoge huur of slecht onderhoud. Voor je het weet sta je na een jaar weer op straat.
Kortom, verhuurders hebben veel te veel macht gekregen, ten koste van de huurders die in het nauw zitten en die geen kant op kunnen.
Het tekort aan betaalbare woningen is niet alleen een Nederlands probleem. De situatie in Londen wordt al jaren met ontzetting gevolgd, en de meeste Londenaren zijn allang de onbetaalbare stad uitgedreven. In de staat New York is er zelfs speciaal voor dit probleem een politieke partij opgericht met de naam: “The Rent is Too Damn High Party”.
Ook Berlijn kent een wooncrisis. De relatief goedkope huizen zijn in handen gekomen van een kleine groep rijke investeerders en de huren werden onbetaalbaar voor de Berliners.
Maar in Berlijn zitten de groenen in de regering, en het is de Europese stad waar de overheid het meest daadkrachtig ingegrepen heeft om de woonprijzen te beperken. Met een baanbrekende maatregel. In Duitsland noemen ze het een Mietendeckel. Een huurplafond.
Een huurplafond voor alle woningen. Hierdoor zijn de huurprijzen sinds februari vanaf dit jaar voor vijf jaar bevroren en kunnen ze de komende tijd zelfs fors omlaag gaan. Via een online rekenmachine kunnen huurders zelf berekenen hoeveel zij eigenlijk zouden moeten betalen voor hun appartement, aan de hand van de locatie, het bouwjaar en eventuele moderniseringen aan het huis. Voor sommige huurders betekent dat een huurverlaging van wel 400 euro per maand.
Het kan dus wél. Goede en betaalbare huisvesting is een politieke keuze.
Een politieke keuze die wij op 17 maart ook kunnen maken. Net als Die Grünen in Berlijn.
Want de afgelopen jaren heeft het kabinet-Rutte niks gedaan om de wooncrisis op te lossen. Er is te weinig gebouwd, en beleggers zijn niet aangepakt. Dit kan zo niet langer.
De wooncrisis vraagt om een radicale omslag. Voor GroenLinks is wonen geen handelswaar om geld mee te verdienen, maar een grondrecht. Iedereen heeft recht op een goede betaalbare woning, wat je inkomen ook is. Daarom herstellen we de Nederlandse traditie van volkshuisvesting als publieke taak in ere. Dit zijn onze plannen:
De minister van Volkshuisvesting komt terug. Die wordt verantwoordelijk voor de uitvoering van de grondwet: iedere Nederland krijgt een dak boven het hoofd.
Naar het voorbeeld van Berlijn krijgt elk huurhuis een huurplafond: een maximum bedrag dat aan huur gevraagd mag worden. Op die manier verlagen we de huren en schaffen we de marktwerking af.
? Bereken hier je eerlijke huurprijs.
We versterken de huurbescherming en draaien de flexibilisering van huurcontracten terug. Iedereen krijgt weer een vast huurcontract.
De overheid gaat bouwen, bouwen, bouwen: De komende 10 jaar worden er 1 miljoen woningen bijgebouwd. De rijksoverheid draagt bij, bijvoorbeeld door goede OV-verbindingen naar nieuwe woonwijken in bestaand stedelijk gebied.
Gemeenten kunnen een woonplicht invoeren voor bestaande huizen zodat beleggers het niet kunnen opkopen en doorverkopen. De mensen die een huis kopen moeten daar ook zelf in gaan wonen.
We investeren in leefbare wijken. Via het volkshuisvestingsfonds zorgen we dat woningen en buurten worden opgeknapt en verduurzaamd.
De sociale huurgrens wordt aangepast waardoor woningbouwcorporaties weer kunnen verhuren aan middeninkomens. Zo komt er in de binnensteden weer plek voor de leraar, politieagent en de starter.
We gaan miljoenen woningen verduurzamen. Bijvoorbeeld door te isoleren en zonnepanelen aan te leggen. Dat is goed voor het klimaat en de energierekening.
Deze plannen betalen we door de belastingen eerlijker te maken. Beleggers die huizen doorverkopen gaan meer overdrachtsbelasting betalen. De belastingvoordelen voor expats worden afgeschaft. En door invoering van het huurplafond verdwijnt het verdienmodel van huisjesmelkers.
Een simpel, maar groot idee. Wonen als recht in plaats van als verdienmodel. De roep om verandering groeit.
Dit soort ideeën, dat is waar de komende verkiezingen over gaan. Over meer betaalbare huizen. Over meer toekomst.
Wij bouwen de grootste online beweging van Nederland om die ideeën werkelijkheid te maken. Verandering ligt binnen handbereik.
Meld je aan voor onze nieuwsbrief en ontvang het laatste politieke nieuws in je inbox.
