In het debat over de moord op Theo van Gogh pleit Femke Halsema voor harde en effectieve maatregelen tegen terreur en voor een vreedzame en vrijzinnige cultuur.

Alle grote woorden om de gruwelijkheid van de moord op Theo Van Gogh te beschrijven zijn gebruikt. Maar een week na die terreuraanslag is het trillen niet over. De knoop van verdriet in je buik, de storm in je hoofd, de plotselinge, onberedeneerbare angst als je op straat een hoek omloopt. Wie je ook spreekt, het verdriet is groot, net als de verwarring.

Theo van Gogh was vooral een maker van prachtige films èn een rasprovocateur. Veel schenen deden zeer. Veel mensen voelden zich door hem gekwetst. Voor Van Gogh gold geen god, geen gebod vrijheid, lol en bonje een vrijmoedig mens, zei iemand. Zo is het. Een vrijmoedig mens, wiens vrijheid altijd moet worden verdedigd. Tegen intolerantie, tegen religieus extremisme, tegen terreur, tegen geweld.

Terwijl wij ons hoofd probeerden te ordenen werd het geschreven doodvonnis voor onze collega Ayaan Hirsi Ali openbaar Dat trof opnieuw als een mokerslag. Wreedheid in overtreffende trap Theo van Gogh vermoord, en gebruikt als een boodschapper om een spraakmakende volksvertegenwoordiger  gruwelijk te intimideren en het spreken onmogelijk te maken. Geert Wilders kan nu hier zijn en daar zijn wij heel erg blij om. Maar Ayaan is hier niet. Dat is onverdraaglijk.

Inmiddels dreigt het geweld onze samenleving te infecteren. Een islamitische school is afgebrand, er is brand gesticht in kerken, moskeeën, op scholen. Het is goed dat de premier gisteren in Uden was.
Want zoals de moord op Van Gogh een welbewuste aanslag was op het vrije woord, zo zijn dit aanslagen op de vrijheid van onderwijs, op de vrijheid van religie. Aanslagen op verdraagzaamheid.

Gewelddadig moslimfundamentalisme hoort in ons land niet thuis en dient hard te worden bestreden.
Het doel van dit gewelddadige extremisme is onze samenleving te ontwrichten en de kloof tussen moslims en niet-moslims te vergroten. Dat geldt voor internationaal terrorisme. Dat geldt voor terrorisme in Nederland. Wij moeten niet vergeten hoeveel moslims slachtoffer zijn van terrorisme: recent 45 in Casablanca, eerder 100.000 in Algerije. Het komt er nu juist op aan om extremisten in hun lugubere opzet niet te laten slagen.
En dat betekent dat wij maar één kloof mogen aanvaarden. Dat is de kloof tussen wij: de grote groep mensen die geweld verwerpt. zij: de veel kleinere groep mensen die politiek geweld accepteert en gebruikt.Deze kloof tussen wij en zij kan niet diep genoeg zijn. Deze kloof mag nooit overbrugd worden.
Wij zijn allochtonen, autochtonen, moslims, christenen, atheïsten In onze strijd tegen hen, zij die geweld en dood omarmen, zijn wij, dat is  – zeg ik nadrukkelijk – inclusief alle vredelievende moslims, één, èn hebben wij elkaar hard nodig.

Twee dingen staan ons te doen. Deze werk ik hierna uit.
1. Harde, effectieve maatregelen nemen tegen terreur.
2. Een vreedzame en vrijzinnige cultuur voorleven en verdedigen.

Ad 1. Harde, effectieve maatregelen tegen terreur

Mijn fractie beschouwt die als onvermijdelijk en noodzakelijk. Over het doel van harde en effectieve terreurbestrijding bestaat geen enkel verschil van mening. Wij geven een kabinet echter nooit totale vrijheid in haar middelen. Maar wij zijn wèl bereid om over onze eigen schaduw heen te springen als de noodzaak en doeltreffendheid van maatregelen door het kabinet wordt aangetoond. Steun is er bij GL al langer voor:
- het aanpakken van moskeeën die een dekmantel zijn voor terroristische, extremistische activiteiten.
- het weigeren van imams die worden gefinancierd door Islamitische regimes, die geen ander doel hebben dan het prediken van de politiek Islam
- de noodzaak van een NL’se Imamopleiding.
Vanzelfsprekend vinden wij dat, als de harde kern van extremistische jongeren groter is dan werd aangenomen, de AIVD en andere opsporingsdiensten zich moeten kunnen uitbreiden. Uitbreiding van bevoegdheden van de AIVD zal door ons vooral getoetst worden aan het intact blijven van waarborgen voor verdachten in het strafproces: AIVD-informatie moet uiteindelijk door de verdediging kunnen worden getoetst. Kritisch zijn wij op dit moment over:
- Het ontnemen van nationaliteiten als doel op zich. Wij hebben moeite hiervan de effectiviteit te zien.
- Verdere verregaande aanscherpingen van het vreemdelingenbeleid zonder dat een duidelijke relatie wordt gelegd met terrorismebestrijding.
- Verruiming van de strafbaarstelling van belediging en godslastering.
Grote bezwaren hebben wij tegen de blijvende terughoudendheid
(die wij al ruim twee jaar bestrijden) om publieke personen die zich met grote persoonlijke risico’s vrijelijk uiten en die een ‘soft target’ zijn voor politiek geweld, direct onder te brengen in het rijksdomein van beveiliging en bewaking.
Onterecht blijft bedekt dat de lokale autoriteiten zelden tot nooit overgaan tot de persoonsbeveiliging, zoals politici die - helaas - al te goed hebben leren kennen.
Hier gaat het niet alleen om een formele verdeling van verantwoordelijkheden, maar ook om een verschillende behandeling, een verschil in beveiligingsniveau (lokaal en landelijk) van mensen die worden bedreigd. Graag een uitgebreide reactie.

Onze beoordeling van nieuwe maatregelen hangt nauw samen met de lessen die worden geleerd uit de vreselijke gebeurtenissen van de afgelopen week. Wij bespeuren in de reactie in de media en in brieven van het kabinet de automatische reflex om voor de eigen diensten op te komen, de eigen ambtenaren, de eigen bestuurders. Een uitgebreid feitenoverzicht kan niet maskeren dat er beschamend slecht is samengewerkt, op alle niveau’s (van rollebollende ministers tot landelijke, regionale en lokale diensten en autoriteiten) èn dat er nu straatjes worden schoongeveegd.
Voor ons staat buiten kijf dat er een onafhankelijk onderzoek nodig is voordat definitieve, politieke conclusies kunnen worden getrokken. Wij kunnen ons ook niet voorstellen dat het kabinet
het bij deze feitenonderzoeken laat. Graag een reactie.

Twee vragen staan nu in dit debat, en hierna in dat onafhankelijke onderzoek centraal:
- Kan inderdaad in redelijkheid worden vastgesteld dat de betrokken diensten m.b.t. moordenaar Mohamed B. een juiste afweging hebben gemaakt? Mijn fractie is daar geenszins van overtuigd.
Ik geef u één voorbeeld, maar er zijn er vele. Nadat Mohamed B. al geruime tijd bekend is bij de AIVD, wordt ook gesteld dat de laatste maanden geen informatie over hem is verzameld dat hij betrokken is bij extremistische activiteiten. Tegelijkertijd wordt vanaf  21 juli tot 21 oktober (twee weken voor de moord) zijn mobiele telefoon afgeluisterd.
Hierover ontbreekt verder alle informatie Zelfs de noot met de bronverwijzing is leeg.
Wilt u hierop uitgebreid ingaan.

- Kan inderdaad in redelijkheid worden vastgesteld dat ten aanzien van de beveiliging van Theo van Gogh juist is beslist.
Laat ik het u eerlijk zeggen, ook hierover heeft mijn fractie grote twijfels.
Simpel gezegd; stel dat Theo van Gogh niet alleen de maker van Submission
maar ook politicus was geweest, was hij dan wel beveiligd?
En zoals Ayaan Hirsi Ali het zo verdrietig formuleerde na de moord:
‘Ik ben woedend over de zwakke smoes dat Van Gogh zelf geen beveiliging wilde,
omdat ik weet dat politici die gevaar lopen, beveiliging wordt opgelegd’.

Behalve het nemen van harde en effectieve maatregelen tegen terreur, staat ons een tweede ding te doen, zei ik eerder.

Ad 2. een vreedzame en vrijzinnige cultuur voorleven en verdedigen

Eén van de pijnlijkste conclusies van de afgelopen week is dat een terrorist in ons land opgegroeid is,
naar school is gegaan en, terwijl hij maatschappelijk perspectief heeft, toch onthecht raakt, vervreemdt, radicaliseert en moordt.
Het moslimterrorisme heeft niet alleen een internationale voedingsbodem maar ook een nationale, zo blijkt. De internationale voedingsbodem kennen we: De permanente brandhaarden in èn rond het Midden-Oosten:  Israël-Palestina, Afghanistan, Irak, Tsjetsjenië. èn de ondemocratische en onderdrukkende regimes in veel Islamitische landen. De nationale voedingsbodem is voorwerp van debat. Maar we komen niet om beantwoording van de vraag heen waarom dit in Nederland gebeurt.
Jongeren die de kritische grens naar geweld passeren zijn uiteindelijk niet goed geïntegreerd. In acceptatie van de democratische rechtsstaat, van algemeen geldende normen en vrijheden.

Uitsluiting en discriminatie in een zich snel verhardende samenleving, in een polariserend politiek klimaat  zijn geen enkel excuus voor geweld. Met Van Aartsen stel ik dat welke voedingsbodem dan ook nooit een vergoelijking is voor gewelddadige terreur.Maar dat ontslaat ons niet van de verplichting om ook de diepere oorzaken van terreur hard aan te pakken.

Ook omdat we de moslimjongeren die de kritische grens naar geweld niet zijn gepasseerd
maar die deze wèl naderen, de jongeren die morgen gerekruteerd kunnen worden uit alle macht bij ons, degenen die politiek geweld verwerpen, moeten houden. Dat betekent insluiten, toekomst geven, debat met hen zoeken èn met hun ouders, conflict als het nodig is, dialoog aangaan. Hier moeten politici in voorgaan.
Hier moeten onderwijzers, agenten, jeugd- en jongerenwerk, zelforganisaties van moslims toe in staat worden gesteld, doordat zij de juiste informatie krijgen van de lokale autoriteiten en van de opsporingsdiensten. Krijgen zij die onformatie?
Zodat de interventies waarvoor het kabinet zelf pleit, ook plaats kunnen vinden.
Als wij vrij willen zijn, ligt hier uiteindelijk ook voor iedereen in Nederland een verantwoordelijkheid.

Wij, als politici, moeten de moraal, en de cultuur waarin wij willen leven, vooral voorleven.
Ik neem mij voor om het vrije woord altijd te nemen, om andermans recht erop altijd te verdedigen.
Ik neem mij ook voor om beheerst met dat vrije woord om te gaan, omdat woorden kunnen kwetsen èn omdat ik alleen als ik me beheers het recht heb om van anderen beheersing te vragen.

Ik neem mij ook voor om mensen niet alleen als deel van een groep te beoordelen, laat staan op die grond uit te sluiten. Tegenover extremisten die de waardigheid en het leven van een mens verachten wil ik respectvol elke ander benaderen. Ook omdat ik dan pas het recht heb om van anderen te vragen om elk mens als individu te respecteren.

De fractie GroenLinks wenst u wijsheid toe.