Ondanks de belofte van transparantie, vermelden universiteiten in 17% van de gevallen deze dubbelfuncties niet op hun website. Snels overhandigt zijn onderzoek Wetenschappers in dienst van de Zuidas vandaag aan staatssecretaris Vijlbrief van Financiën.
Bart Snels was de afgelopen jaren veelvuldig in het nieuws met wetsinitiatieven om belastingontwijking door multinationals als Shell en Unilever tegen te gaan. Zijn voorstel dat een einde maakt aan een manier om de winstbelasting te ontwijken, is per 1 januari van dit jaar in werking getreden. Een initiatiefwet voor een exitheffing voor multinationals die hun hoofdkantoor verhuizen naar een land zonder dividendbelasting, wordt op dit moment door het parlement behandeld. Snels, die bij beide wetsvoorstellen veel tegenstand ondervond, maakt zich zorgen over de dominantie in het publieke debat van deze hoogleraren met ‘dubbele petten’.
Onverteerbaar
Snels: “Over een taai en technisch onderwerp als belastingwetgeving kunnen burgers niet makkelijk meepraten, waardoor de mening van deze wetenschappers veel gewicht krijgt. Deze wetenschappers adviseren over wetgeving waar ze met hun kantoren veel geld aan verdienen. Dat roept de vraag op: welk belang dienen ze? Dat van de burger of dat van de Zuidas? Dat driekwart van deze invloedrijke wetenschappers een commercieel belang heeft, vind ik onverteerbaar en schadelijk voor het democratisch proces.”
Invloed op politieke besluitvorming
De wetenschappers-annex-Zuidasadvocaten vormen niet alleen een dominante factor in het wetenschappelijke debat. Via adviescommissies en de Nederlandse Orde van Belastingadviseurs (NOB) hebben zij ook formeel invloed op de politieke besluitvorming. Het onderzoek van Snels laat zien dat de commercieel opererende wetenschappers oververtegenwoordigd zijn in meerdere ministeriële adviescommissies, zoals de Commissies Vennootschapsrecht (zeven van de tien leden) en Insolventierecht (zes van de acht leden). Verschillende casussen laten zien dat deze commissies gebruikt worden door Zuidaskantoren om over wetgeving te adviseren die vooral henzelf goed uitkomt.
Niet neutraal
Snels: “De Zuidasadvocaten hebben zich diep in het hart van de democratische besluitvorming genesteld. Zij leveren commentaar op allerlei belastingwetgeving. En erg neutraal gaat dat niet. Er wordt zelfs meegeschreven aan wetsteksten, zoals bij een vorig jaar aangenomen faillissementswet. Inmiddels wordt er op de Zuidas volop geadverteerd met de kansen die deze wetgeving biedt voor internationale ondernemers. Met wat het beste is voor Nederland, heeft dat weinig te maken.”
Dominantie doorbreken
Het onderzoek van Snels eindigt met aanbevelingen om de dominantie van deze hoogleraren te doorbreken. Hoogleraren belasting- en ondernemingsrecht met commerciële nevenbelangen, komen wat GroenLinks betreft enkel nog aan de bak als ‘bijzonder hoogleraar’. Minimaal tweederde van het overig academisch personeel in deze vakgebieden zou geen commerciële nevenbelangen moeten hebben. Hiernaast vraagt GroenLinks de universiteiten om volledige openheid te geven over mogelijke geldstromen van de Zuidas naar universiteiten om onderzoek te financieren. Hier is nu geen zicht op. Snels noemt dat ‘een debat dat de universiteiten zelf moeten gaan voeren’. Tenslotte moet er een richtlijn nevenfuncties komen, die regelt dat dubbele petten niet langer welkom zijn in ministeriële adviescommissies.
Lees het hele onderzoek op de site van ons Wetenschappelijk Bureau.